Mạnh mẽ, triệt để, khoa học, nhân văn, làm từ trên xuống dưới

Có thể thấy, từ sau Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII (tháng 9.2024) đến nay, dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, trực tiếp là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cả hệ thống chính trị đã thể hiện sự thống nhất cao về ý chí và hành động, tất cả vì mục tiêu chung của Đảng, của đất nước và dân tộc. Với khát vọng lớn, tầm nhìn xa, tư duy đổi mới, sát thực tiễn, Trung ương đã đưa ra nhiều quyết sách mang tính cách mạng, đột phá, tạo nền tảng để phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới với mục tiêu cao nhất là nâng cao đời sống của người dân, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân.

Một trong những cuộc cách mạng đó chính là sắp xếp tinh gọn bộ máy, trong đó có chủ trương sáp nhập các tỉnh và không tổ chức cấp huyện.

Trước đó, chia sẻ về chủ trương này tại cuộc gặp mặt cán bộ lão thành cách mạng, người có công, gia đình chính sách tiêu biểu khu vực miền Trung -Tây Nguyên nhân kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, trên cơ sở tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, với tinh thần quyết liệt, khẩn trương, "vừa chạy vừa xếp hàng", không cầu toàn, không nóng vội, không được để gián đoạn công việc và mô hình tổ chức mới phải tốt hơn, hiệu quả hơn mô hình cũ với những bước đi, lộ trình được thực hiện bài bản, bảo đảm giữ đúng nguyên tắc, Điều lệ của Đảng, định hướng chỉ đạo của Trung ương, việc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được thực hiện mạnh mẽ, triệt để, khoa học, nhân văn, làm từ trên xuống dưới với phương châm "Trung ương làm gương, địa phương hưởng ứng".

Và chỉ trong 2 tháng qua, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành 21 kết luận, quyết định; Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW đã ban hành 39 văn bản hướng dẫn, tổ chức triển khai các hoạt động liên quan đến tổng kết việc thực hiện Nghị quyết này. Các cơ quan, ban, ngành ở Trung ương, như Chính phủ, Quốc hội và các tổ chức chính trị - xã hội... đã đi đầu, nêu gương, khẩn trương triển khai rà soát toàn diện các chức năng, nhiệm vụ, tiến hành sắp xếp đầu mối bên trong theo đúng tinh thần "tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả". Chính phủ đã khẩn trương ban hành chính sách để bảo đảm quyền, lợi ích của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, góp phần giải tỏa tâm tư, tạo thuận lợi cho quá trình sắp xếp. Các địa phương cũng đang tích cực, chủ động triển khai thực hiện việc tổng kết, nghiên cứu, đề xuất các phương án tinh gọn, kết thúc hoạt động, sáp nhập, hợp nhất các cơ quan một cách đồng bộ theo đúng chỉ đạo của Trung ương.

Hiện nay Bộ Chính trị đang xây dựng nội dung để trình Trung ương xem xét “Đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã”; “Đề án sắp xếp lại các tổ chức chính trị-xã hội, các hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ về trực thuộc MTTQ Việt Nam”; “Chủ trương sửa đổi Hiến pháp 2013”...; sau đó sẽ xin ý kiến nhân dân.

Các nội dung nêu trên, theo Người đứng đầu Đảng ta, đều nhằm tổ chức lại không gian phát triển kinh tế - xã hội để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng với tầm nhìn đến năm 2045 - 2050 và xa hơn nữa.

Nhân dân phải được phục vụ tốt hơn!

Theo đó, dự kiến hệ thống tổ chức bộ máy hành chính sẽ cơ cấu lại gồm 3 cấp, đó là: Trung ương - tỉnh/thành phố - xã, phường. “Cơ cấu tổ chức này sẽ hướng tới mục tiêu chính quyền và cán bộ gần dân hơn, sát dân hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn. Chính quyền chủ động tiếp cận với người dân thay vì nhân dân phải tới chính quyền và tạo không gian cho phát triển kinh tế - xã hội của từng khu vực, vùng và đất nước...”, Tổng Bí thư khẳng định. Đây là công việc rất mới trong tư duy.

Thực tế qua tham khảo trên thế giới cho thấy, khoảng trên 80% các nước tổ chức mô hình chính quyền 3 cấp. Với chúng ta, khi tổ chức mô hình 3 cấp thì cần nghiên cứu, làm rõ: Trung ương sẽ làm gì; cấp tỉnh làm gì và chính quyền cấp xã làm gì? Đơn cử, Trung ương sẽ tập trung cho các chiến lược quốc gia, đối ngoại, quốc phòng, an ninh; cấp tỉnh triển khai các nội dung này cụ thể ở địa phương; và đặc biệt là cấp xã, theo Tổng Bí thư, đây là “cấp quan trọng nhất”, là “nơi gần dân nhất”, là nơi tổ chức triển khai tất cả các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. "Nếu nghị quyết không được triển khai tới chi bộ, tới đảng viên, tới nhân dân thì có lẽ tất cả chỉ là trên giấy", Tổng Bí thư thẳng thắn.

Song thực tế, với mô hình 4 cấp như hiện nay, cấp xã chủ yếu giải quyết các công việc hành chính mà “không được phân cấp, phân quyền để chăm lo về kinh tế, xã hội, y tế, giáo dục..., tất cả những việc này tỉnh, huyện lo hết rồi...”. Vì thế, vấn đề đặt ra hiện nay, đó là chúng ta phải làm ngược lại quy trình đó, cán bộ cấp xã phải nắm bắt được tất cả tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; phải biết được người dân đang mong muốn gì, khó khăn cái gì, cần giúp đỡ gì? Những nội dung này xã phải giải quyết, chứ làm sao tỉnh đến được...", Tổng Bí thư chỉ rõ vai trò của cấp xã trong tổ chức mô hình mới.

Cũng liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, trước đó, chủ trì cuộc họp Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ tiếp tục cho ý kiến về Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ, đại đa số các ý kiến, dư luận nhân dân đồng tình cao với chủ trương sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp, để phù hợp tình hình mới, khả năng quản lý hiện nay khi điều kiện hạ tầng giao thông, hạ tầng số được cải thiện mạnh mẽ, đồng thời tạo không gian phát triển mới, phát huy tối đa tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của từng địa phương.

Về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đó là cấp tỉnh (gồm các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương) và cấp cơ sở, các ý kiến tại cuộc họp thống nhất dự kiến trình cấp có thẩm quyền phương án sau khi sắp xếp sẽ giảm khoảng 50% số đơn vị hành chính cấp tỉnh và giảm khoảng 60 - 70% đơn vị hành chính cấp cơ sở so với hiện nay.

Mới đây nhất, Bộ Nội vụ đã hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Theo đó, đối với cấp xã, cả nước dự kiến sẽ có khoảng 9.996/10.035 đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện sắp xếp; tổng số lượng xã, phường sau sắp xếp của các tỉnh, thành phố giảm tối thiểu 70% và giảm tối đa 75% so với tổng số lượng đơn vị hành chính cấp xã hiện nay trên địa bàn.

Một chủ trương lớn, mang tính đổi mới thể chế sâu sắc, chắc chắn sẽ tạo ra một số băn khoăn trong cán bộ và nhân dân. Người dân lo mất đi bản sắc văn hóa, tên gọi truyền thống, lo “bị gộp”, mất vị thế địa phương, băn khoăn sau sắp xếp dịch vụ công có thuận lợi hơn không; cán bộ lo ngại ảnh hưởng tới công việc, thu nhập, vị trí...

Thấu hiểu tất cả tâm tư, băn khoăn nêu trên, với tầm nhìn biện chứng và thực tiễn, tại cuộc làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Đà Nẵng và Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm đề nghị các cấp ủy, chính quyền cần giải thích, đối thoại, bảo đảm công việc hành chính vận hành thông suốt, dịch vụ công nhanh chóng, thuận lợi, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết các thủ tục hành chính, bảo tồn các tên gọi truyền thống dưới nhiều hình thức khác nhau, xây dựng cơ sở dữ liệu lịch sử - văn hóa…, thực hiện đúng chủ trương “cái mới phải tốt hơn cái cũ”, “nhân dân phải được phục vụ tốt hơn”.

Khẳng định sắp xếp tinh gọn bộ máy là nhiệm vụ không thể chậm trễ hơn được nữa, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, đây là một cuộc cách mạng, là bước đột phá về thể chế chuẩn bị cho “tầm nhìn trăm năm” phát triển đất nước. Mọi cải cách thể chế đều phải vì lợi ích thiết thực và lâu dài của nhân dân.

Trên cơ sở các tiêu chí quy định trong dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính do Bộ Nội vụ soạn thảo gửi Bộ Tư pháp thẩm định, dự kiến sẽ có 52 đơn vị hành chính cấp tỉnh thực hiện sắp xếp, gồm: 4 thành phố là Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ và 48 tỉnh là Hà Nam, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Thái Bình, Hải Dương, Nam Định, Ninh Bình, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Giang, Hòa Bình, Tuyên Quang, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Ninh Thuận, Quảng Trị, Phú Yên, Quảng Bình, Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Đắk Nông, Tây Ninh, Bình Dương, Bình Thuận, Bình Phước, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bến Tre, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Hậu Giang, Trà Vinh, Tiền Giang, Sóc Trăng, Đồng Tháp, An Giang, Long An, Cà Mau, Quảng Nam, Bình Định, Đắk Lắk, Đồng Nai, Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng, Kiên Giang.

Cùng với đó, sẽ có 11 đơn vị hành chính cấp tỉnh không thực hiện sắp xếp gồm Hà Nội, TP. Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.